thema mozaïek
Geboren mozaïekman Tom van Aal
‘Je streeft naar nul opleverpuntjes’
Niemand twijfelt eraan dat voor het verwerken van mozaïek een doorgewinterde specialist nodig is. Tom van Aal is er zo één in hart en nieren. Met 17 jaar ervaring groeide zijn eigen bedrijf Mosaicspecialists. Daarmee streeft hij naar perfectie in elk facet van een project, van het aanleveren van de tegeltjes tot de juiste verwerkingsmaterialen en de aanpak.
Matthijs Pronker
Tom houdt het liefst alles in eigen beheer en heeft daardoor extra inzicht in wat er goed en fout kan gaan met het aanbrengen van mozaïek. Werkzaamheden als uitvlakken en een waterdicht scherm aanbrengen, neemt hij bij voorkeur zelf onder zijn hoede. Maar ook temperatuur en vochtigheid bewaakt hij constant om alle risico’s uit te sluiten.
Mozaïekresten
Maar al te graag legt Tom uit hoe zijn passie voor mozaïek is ontstaan. Eigenlijk ben ik er al op mijn tiende jaar mee begonnen, toen ik aan de slag ging met mozaïekresten uit het bedrijf van mijn vader Op rommelmarkten waren weinigen er in geïnteresseerd, maar via Marktplaats lukte het me om het prima te verkopen. Dat heb ik zeven jaar gedaan.
Het was dus voor de hand liggend dat hij in het mozaïekbedrijf van zijn vader ging meedraaien. Hier leerde hij alle kneepjes van het vak en werd het uiteindelijk tijd om voor zichzelf te beginnen. Dat gebeurde in 2013 onder de simpele benaming Mosaicspecialists.com.
Netwerk
Om niet alles alleen te hoeven doen, verzamelde hij enkele collega’s om zich heen. En waar nodig kan hij terugvallen op een netwerk van andere mozaïek-specialisten.
Zo kon ik me telkens op de lastigere projecten storten. Met één van de eerste werd ik meteen in het diepe gegooid. Dat ging om een whirlpool op een luxe jacht van 136 meter dat in Nederland werd gebouwd. Dat moest toen op de werf gebeuren. Het bad was 28 m2 met veel rondingen. De mozaïekvellen moesten allemaal worden versneden in stroken, anders kon het niet. Ik was nog nooit op een jacht geweest, laat staan op zó een, met zulke hoge eisen. Je streeft naar nul opleverpuntjes en het is schitterend als dat dan bij zoiets lastigs toch lukt. Jammer genoeg mag ik de foto’s van dit soort prachtige projecten niet naar buiten brengen als referentie.
Werkplaats
De opdrachten voor luxe jachten lopen nog steeds gewoon door. Met als groot verschil: Tom hoeft niet meer op locatie te werken. De polyester baden worden nu inclusief leidingen bij zijn werkplaats afgeleverd. Daar heeft hij alle gelegenheid de omstandigheden zo veel mogelijk naar zijn hand te zetten. Dat werkt veel beter. Om te beginnen wil ik daarbij het geheel zo goed mogelijk belichten. Telkens doe ik controles met strijklicht. Dat doen de mensen die mijn werk moeten beoordelen ook. Tijdens de uitvoering gebruiken we een hoofdlampje. De luchtvochtigheid moet constant zijn en de temperatuur bij voorkeur tussen de 16 en 20 °C. Daarvoor worden hulpmiddelen gebruikt, zoals een heater bij kou en airco’s bij hitte. In veel gevallen wordt er ook gewerkt met een tent over het geheel, zoals recent nog bij een luxe buitenbad waarin een whirlpool was opgenomen.
Basiswanden
Veelal hebben Tom en zijn collega’s te maken met betonnen bassin-wanden. Die laten we eerst stralen. Als het beton helemaal vlak en perfect verticaal is, kun je het best er direct overheen werken. Hoe minder lagen hoe minder risico op onthechting tussen de lagen. Maar een dergelijke toevalstreffer heb je zelden en dus moeten de wanden uitgevlakt worden door een van onze vaste stukadoors. Voor hem worden de wanden uitgezet met kunststof stel-strips. Geen metaal. Ook al is het rvs, het kan altijd later problemen opleveren als er bepaalde stoffen of vocht bijkomen.
Twee waterdichte lagen
In zwembaden, wellness en andere natte ruimtes brengt zijn team altijd de voorgeschreven twee waterdichte lagen aan, met een kwast, roller of een spaan. In de eerste laag komt glasweefsel en rubber kimband.
Weinigen beseffen dat het waterdichte systeem nog een andere functie heeft: het houdt mineralen en kalk-uitbloeiing vanuit de ondergrond tegen. Zou er een gaatje in het membraan zitten, dan levert dat lekkage op. Tegelijk kunnen ook zouten en dergelijke langs die weg en de voeg naar buiten en dat laat lelijke sporen achter. Tenslotte kan dat elastische membraan voor een belangrijk deel spanningen vanuit de ondergrond opvangen.
Merken
In principe werkt Mosaicspecialists altijd met verwerkingsproducten van Mapei en voor glasmozaïek vaak met de merken Sicis en Bisazza. Hij legt direct uit waarom. Deze leveren het aan met papier over het oppervlak. Dat werkt voor ons het beste. Om te beginnen zit het oppervlak van al die kleine tegeltjes vlak onder het papier. Terwijl je het in de lijmmortel drukt blijft het oppervlak vlak. Door de openingen in het papier kun je prima de randen van de tegeltjes zien en ze keurig in lijn brengen met het aangrenzende vlak. Wij verwijderen het papier ongeveer een half uur na het aanbrengen. Dan kun je elk tegeltje individueel nog corrigeren, als dat nodig is. Ook bij gebogen randen blijven de tegeltjes altijd goed in lijn. Daarbij vormt het papier een scharnierpunt aan de voorzijde. Papier houdt de matjes ook stabiel; met gaas zijn deze vaak flexibel.
Gaas
Ik werk liever niet met glasmozaïek waar gaas op de achterkant is verlijmd. Ik heb her en der helaas vaak gezien dat tegeltjes later los kwamen. Toen we het onderzochten bleek dat de tegellijm vooral aan het net vast zat en aan de hechtlaag waarmee dat net tegen de achterkant van de tegeltjes was verlijmd. Dan kan het je overkomen dat er te weinig directe hechting is tussen tegellijm en glasmozaïek. Er zijn ook matjes met siliconen-punten achterop de tegelrandjes, dat gaat al veel beter. Maar ben je klaar met verlijmen, dan zijn die tegeltjes lastig te corrigeren, omdat ze nog steeds aan elkaar vast zitten. Laatst werden we erbij gehaald toen mozaïek los was komen te zitten bij een jacht in Barcelona. Ook daar bleek er te weinig hechting tussen tegellijm en de tegeltjes. In een dergelijk geval gebruiken we een Dremel om er een klein vlakje uit te slijpen. Zo blijft het onderzoek zelf een beperkte klus.
Epoxy
De komst van de nieuwe generatie epoxymortels is voor het afvoegen een belangrijke stap voorwaarts, zo beaamt Tom.
Je voegt hiermee bijna net zo gemakkelijk als met een cement gebonden product, alleen blijft het schoonmaken direct na het voegen wel een meer tijdrovende opgave. Wat wij doen is het volgende: als er gelijmd is, het papier verwijderd en correcties doorgevoerd, en alles is goed uitgehard, dan verwijderen we eerst de lijmresten. Dit gebeurt door goed te wassen met een schuurspons, afnemen met een gele spons, hierna uitzuigen met een waterzuiger, zodat het vieze water dat in de open voegen is gelopen ook verwijderd wordt. Dat herhalen we nog een keer voordat we gaan voegen. Wanneer dit niet grondig gedaan wordt, kan de epoxyvoeg zich mengen met de lijmlaag van het papier en is de kans groot dat er schimmel in de voeg optreedt.
Voegen en reinigen
Na het voegen moeten ook hiervan de resten grondig verwijderd worden om te voorkomen dat er een waas blijft die in de praktijk nauwelijks wordt opgemerkt. Tom heeft hiervoor zijn eigen aanpak ontwikkeld.
Toen er enige discussie ontstond over of het mozaïek nou wel of niet helemaal schoon en glanzend was zonder het de volgende dag nog na te reinigen, hebben we een uur of 12-14 gewacht na het voegen, om de laatste sluier te verwijderen. We hebben een vlak afgeplakt en dat wel grondig gereinigd met epoxy cleaner, en het vlak ernaast niet. Er was zeker een verschil zichtbaar in glans en diepe kleur van de tegeltjes.
Puzzel
Met al die ervaringen lijkt het verwerken van mozaïek een koud kunstje geworden.
Elke opdracht blijft spannend. Mijn grootste uitdaging was toch wel een privézwembad dat we recent hebben opgeleverd. In de regel is dat niet zo moeilijk, maar de voeg moest overal doorlopen, van zwemgedeelte naar de ingebouwde whirlpool, naar en in de overloopgoot. Bovendien wilde de opdrachtgever in de whirlpool op alle uitwendige hoeken een rand met één tegeltje onder een hoek van 45 graden. Zie dan maar hoe je die voeg overal kunt laten doorlopen. We willen altijd overal eindigen op hele tegeltjes, zonder te knippen of te slijpen, dus dat was hier een hele puzzel. Het is gelukt, maar wie ziet dat? Ja wij, en de opdrachtgever natuurlijk wel.
Tom is klein begonnen met steun van zijn vader. Zelfstandig is hij doorgegroeid in het grote werk. Een beetje Max Verstappen-situatie dus. Veelbetekenend klinkt het: Precies, dat is mijn held.
■
U bevindt zich hier:
HOME Een greep uit onze artikelen Artikelen uit 2023 Artikelen uit 2023 - nr. 1 ‘Je streeft naar nul opleverpuntjes’