TECHNIEK
Thijs de Boer van tegelkenner tot lighting consultant bij fabrikant Flos
‘Licht is meetbaar, het effect ervan helaas niet’
Tegels en licht, het lijken twee werelden die zelden bij elkaar komen. Op beurzen en in showrooms is de verlichting vaak ronduit slecht, omdat er niet in wordt geïnvesteerd. Dat moet veranderen. Zoals in België, waar tegelspeciaalzaken al jaren het verschil laten zien van het effect dat licht op de uitstraling van keramische wanden en vloeren heeft.
Matthijs Pronker
Thijs de Boer maakte de overstap van premium tegelprojecten bij Intercodam naar Flos, dé lichtfabrikant waar hij alweer een jaar werkzaam is. Daarmee deelt hij graag zijn tot nu toe opgedane kennis over wat licht precies kan betekenen en bereikt hij steeds meer architecten die zich op dit punt graag laten voorlichten.
Dirigent
In de Amsterdamse bescheiden studio annex werkplek zit Thijs de Boer op de punt van zijn stoel om alle informatie te mogen delen.
Licht is als een muziekstuk. Dat zijn niet mijn woorden, maar een echte kenner heeft het me haarfijn laten zien. Je begint in een ruimte met een mono-toon en langzaam komen er lampen bij als instrumenten. Een lichtontwerper kan als een dirigent op elk punt bijsturen. Sinds ik dat zo heb leren zien, weet je ook waar het fout kan gaan en wanneer je moet bijsturen en waarom.
Totaal verwaarloosd
Van alle onderdelen uit de binnenhuisarchitectuur is het lichtplan in Nederland jammer genoeg nog steeds een onderbelicht onderwerp. Het budget is besteed, de inrichting aangeschaft en de tegels verwerkt en dan komen er wat decoratieve lampen uit de vorige woning. Dit is bij particulieren de standaard gang van zaken, zo weet hij. Een grote gemiste kans.
Laat ik voorop stellen dat in landen om ons heen veel meer geïnvesteerd wordt in het totale interieurplan van de particulier. Een Nederlander denkt direct aan beknibbelen, zeker op licht!
Ook een ervaren architect kan zich hierin vergalopperen en de fout ingaan, door het belang van licht niet te erkennen. Waardoor zich een heel ander eindresultaat openbaart dan wat ooit in zijn hoofd nog zo mooi bedacht was.
Gevoel
Thijs meldt het met een grijns om serieus toe te lichten: ‘Licht bestaat bij het bestaan van reflectie. Met een zaklamp naar het heelal schijnen levert niet veel licht op. Dus hier in huis wordt één lange tafel schuin geplaatst in een donkere ruimte en van daaruit snijden we het licht. Zo kunnen we mensen laten ervaren welk gevoel ze krijgen bij de lichtkleur van 2700 kelvin of 3000 kelvin en kun je live beleven wat lichtreflectie kan doen. Het klinkt zweverig, maar licht heeft meer invloed op ons dan de meeste mensen zich realiseren. Dat begint met een juist werklicht, maar onze hele gezondheid en welzijn is ermee gemoeid.
Direct wordt daar smaak bij gehaald. In de ene regio verkopen bepaalde tegels of sanitair veel beter dan in een andere; dat blijkt eveneens voor licht te gelden. Noord-Europa wil vooral warm meer geel licht, gloeilampen en open haarden om de zon binnen te halen. In het zuiden blijkt de keuze voor licht veel witter.
Showroom
In een tegelshowroom waar 3000K is toegepast en even verderop 2700K of rond de spiegel juist 4000K ervaart de bezoeker dat het niet goed met elkaar strookt. Licht bepaalt net als geur, muziek of temperatuur hoe lang een klant ergens wil verblijven. Dat beïnvloedt de verkoop dus wel degelijk en zal bij aanpassing hiervan alleen al een groot verschil uitmaken.
Thijs de Boer: Bij veel specialisten is licht in de zaak een stiefkindje. Iedereen wil daglicht en de lampen die ze plaatsen, moeten het gebrek daaraan compenseren. Een lichtplan of goed advies is helemaal niet zo duur als men vaak denkt. Het licht is meetbaar, het effect ervan helaas niet. Dus mogelijk stijgt de verkoop in de zaak vanwege de prettige verlichting, maar dat valt niet direct te bewijzen. Wel dat slecht licht mensen misleidt in hun kleurkeuze. Want die komen terug.
Advies op maat
Lampen of spots mee verkopen vanuit de sanitair- of tegelzaak moet niet de doelstelling zijn, zo beklemtoont Thijs.
Daarvoor kun je beter doorverwijzen naar een plaatselijke verlichtingsspeciaalzaak. Die kan een advies op maat maken. Zelfs ik had dat nodig, want ik merk dat er een generatieverschil is ontstaan. Ik ben nog halogeen gewend, terwijl alles LED is geworden. Bij Flos hebben we ook spots met twee verschillende LED-modules: 1850K en 2850K. Je kunt dat mengen. Het dimt terug en verandert van kleurtemperatuur. Zoiets is een goede hulp voor de showroom om samen met de opdrachtgever de gewenste sfeer te bepalen.
Uitgelicht
Daar komt direct een ander punt van gesprek bij: Uitgerekend de toonzalen met tegels bevatten de laatste jaren overwegend losse presentaties en dus worden opstellingen eerder verplaatst met mogelijk een noodzakelijke verandering van de belichting. Thijs weet dat nog van Intercodam.
Als we een speciale week hadden met een thema dan werden die producten of opstellingen extra uitgelicht. Dat was tegelijk het moment om de gehele verlichting in de showroom opnieuw te bekijken. Een witte tegel reflecteert goed en heeft veel minder licht nodig dan een zwarte die het licht ongeveer opeet. De mate van lichtreflectie bepaalt wat we uiteindelijk met onze ogen waarnemen. Bij lichtadvies is er een groot verschil tussen het plan voor een winkelketen, hotel of speciale projecten.
Projecten
Het eerste is confectie. Het plan kun je bij meerdere bedrijven van diezelfde signatuur doorvoeren, met hooguit een paar aanpassingen. Bij een project als Rotterdam Building van Kraaijvanger hebben we een speciaal hierop afgestemde lichtpresentatie mogen maken. Het gebouw aan de Coolsingel onderging een transformatie en vanaf de straatzijde valt goed te zien wat er binnen gebeurt. Je kijkt voor een dergelijk project eerst wat toegepaste materialen met licht doen, dan naar de stijl van het pand en vervolgens gaan we bouwen met licht. Bij voorbeeld door de trap extra accent te geven, zodat het uitnodigt om die op te lopen.
Reflectie
Bij het accentueren van schilderijen of wandpanelen vindt een heel ander proces plaats, dat inhaakt op tegels en sanitair.
Daar moet je van bovenaf aanlichten en dan erbij gaan bundelen tot het gewenste effect ontstaat. Alles heeft te maken met reflectie. Daarom richt je nooit een lamp op een raam en zul je bij een spiegel ook voor een gelaagdheid van boven naar beneden kiezen met armaturen in de wand geïntegreerd. Dan verspreid je licht zoals het water in een douchekop. Strijklicht, dus dicht op het object geplaatst, moet je nooit op een reflecterend materiaal gebruiken. Je ziet elke oneffenheid en bovendien wordt de ruimte kleiner.
Bombastisch
In alle voorbeelden wordt helder dat er met licht gekozen kan worden voor een ingetogen K2700, waarbij de K denkbeeldig voor Kaars staat of voor een volle bombastische lichtzee. Sommige lampen zijn ontworpen als kunstobjecten; dan prefereert het esthetische boven het functionele. Bij Flos wordt vanaf de oprichting naar een evenwicht tussen beide gestreefd.
Ook voor de kantoren en werkplekken maakt het een wereld van verschil of je goed licht hebt. En dan bedoel ik een juiste verhouding tussen voldoende kunnen zien, ontspannen bij elkaar aan tafel zitten en geen irritatie aan de ogen krijgen.
Vondsten
Tegenwoordig bestaan er technische systemen die meerdere lampen aan elkaar kunnen schakelen en het licht regelen. Ze zijn heel handig om te experimenteren in de showroom, zoals een armatuur dat overal zonder stopcontact kan worden toegepast. Het kan kantelen, op een tafel staan, aan een plafond hangen en voor opladen gaat hij gewoon in het stopcontact.
Als een ware pleitbezorger besluit Thijs de Boer: Fotografen besteden niet zomaar zoveel aandacht aan licht. Het bepaalt hun beeld. En net zoals ik het eerder met een orkestratie vergeleek, zo kun je ook schilderen met licht. Verlichting kan elke inrichting prettiger maken of verwoesten, zoals de laatste penseelstreek bij een schilderij.
■
U bevindt zich hier:
HOME Een greep uit onze artikelen Artikelen uit 2022 Artikelen uit 2022 - nr. 1 ‘Licht is meetbaar, het effect ervan helaas niet’