PROJECT
TEGELBRANCHE KAN ARCHITECT NU OPTIMAAL BEDIENEN
Keramiek nog geen bouwkundig element
Architecten en tegelwereld kunnen veel voor elkaar betekenen maar hebben elkaar nog altijd niet gevonden. De kans dat de tegelwereld zich als volwaardig bouwkundig element kan waarmaken is daardoor (nog) niet zo groot. Ligt dat aan de tegelwereld of aan de architect? Soms leidt dat tot een teleurstellend resultaat zoals bij het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam. Een analyse hoe en waar het mis ging.
MATTHIJS PRONKER
Als vakblad wil je over tegels schrijven, als ook de uitstraling en de kwaliteit die deze in een project kunnen waarmaken, inclusief de verwerking. Niet alle projecten komen op een presenteerblaadje bij de redactie.
Zoeken, vragen, informeren en meestal komt iemand uit het vakgebied met een bijzondere klus waar we graag melding van maken. Omdat het als voorbeeld geldt van wat er met tegels allemaal kan.
Voegloos
Dit keer ging het over het Erasmus Medisch Centrum omdat het recent door koning Willem Alexander ingewijd werd als voltooid en er op het bestek meer dan 30.000 m2 tegels stond vermeld. En daarbij kwamen nog het terrazzo, de gietvloeren en andere materialen die ongeveer naadloos verwerkt konden worden.
Artikelen van collega’s van andere vakbladen wezen uit dat de toenmalige architect die verantwoordelijk was voor afbouw, koos voor voegloos uit oogpunt van hygiëne en om rijdend materieel goed te geleiden. Omdat er op dat moment van bepalen voor 2010 nog geen megategels bestonden, werd gekozen voor de genoemde alternatieven.
Specialist
We zijn even in ons archief gedoken en tegels van 1.20 x 1.20 waren vanaf 2011 voorradig, óók met een hardsteenlook. De architect die destijds de afwerking van het Erasmus Ziekenhuis onder zijn hoede had, is bij een tegelspecialist langs gegaan maar kreeg tussen 2005 en 2010 dus niet dát aangereikt dat hij voor ogen had. Vervolgens komt hij op een beurs een speciaal terrazzobedrijf tegen en dat gaat het worden.
De vraag nu luidt: Heeft die architect alle alternatieven aangereikt gekregen? Op de een of andere manier is het kennelijk niet mogelijk dat tegelwereld en architect elkaar spontaan ontmoeten. De architect meldt dat hij niet wordt geïnformeerd en de tegelspecialisten vertellen dat de architect niet te informeren valt.
Waarheid
Je kunt niet iedereen gelijk geven, maar de waarheid ligt wel vaak in het midden. In de voorgesprekken van het Erasmus was de tegelwereld nog niet volledig ‘en garde’ om te bieden wat een bedenker in zijn of haar hoofd had. Als de architect later intensiever was gaan zoeken, had hij het mogelijk wel gevonden: Tegels in grote formaten met precies de betonuitstraling die hij voorstond. No nonsense!.
Nu ligt er een terrazzovloer die niet als terrazzo mag ogen, maar als een verzameling betontegels de entree bepaalt. Interessante optie, zeker voor het bedrijf dat de opdracht kreeg. Tegelijkertijd was het wel apart dat je een specialiteit mocht toepassen waarin het speciale onzichtbaar moest blijven. Het speelse van terrazzo zijn de ingelegde stukjes natuursteen. Die zijn nu zo weggeschuurd dat de vloer egaal grijs is geworden met een lichte tekening. Hoge kosten voor een neutraal resultaat. Een architect staat te boek als eigenzinnig en moet dat ook blijven. Dat is het hart van de creativiteit. Maar een beetje zinnig mag hij wel zijn of worden. Als die tegelspecialist langskomt, kan even luisteren naar de mogelijkheden toch ook nieuwe kansen bieden?
Eeuwenlang
Een betonlook tegel van 120 x 120 cm ligt er zo in meneer de architect. En ook nog met antislip en in alle afwerkingen die u wilt. Zoals al eeuwenlang in ziekenhuizen gebruikelijk: tegels vertolken schoonheid ook in de zin van hygiëne, zelfs met extra antibacteriologische kwaliteiten. Het feit dat het grootste ziekenhuis van Nederland in Rotterdam geen tegels toepast is een waarschuwing. Of de branche meldt te weinig wat er kan, óf de architect gaat eeuwig voor naadloos. Een verantwoorde keuze, maar valt er met tegels niet veel meer te individualiseren?
En toch kiezen architecten vaak te weinig voor dit soort vloerafwerkingen. Omdat de tegelbranche nog niet met volle kracht bij de architecten is binnengekomen. Of omdat de architect nog niet voldoende de deur openzet om met alle nieuws vanuit de tegelwereld bij hem binnen te vallen.
Binnenhuisarchitect
Binnen vallen met keramische afwerkingen mag bij de binnenhuisarchitect juist weer wel .
Opmerkelijk is dat veel vooraanstaande designers vanuit Nederland elke keer in de tegelwereld hun weg weten te vinden. Marcel Wanders, Van Eijk & Van der Lubbe, ze mogen hotels en andere gelegenheden inrichten en vaak grijpen ze terug op tegels.
Sterker nog, ze ontwerpen ze voor belangrijke brands. Zoals ook Patricia Urquiola bij Mutina haar kennis van keramiek omzet bij spraakmakende series en tegelijk megaprojecten invult met telkens die terugkoppeling naar tegels. Haar invulling van de duurste appartementen in het Londense Lincoln Square stralen van een smeltkroes van materialen met keramiek als terugkerend thema. Helaas kunnen we er nog niets van laten zien want het is nog in uitvoering.
Conclusie
De conclusie blijft een bekend fenomeen waar de tegelwereld tegenaan loopt. De architect van de structuur is lastig bereikbaar en zal tegels alleen toepassen als er een statement mee valt te maken. De binnenhuisarchitect begrijpt dat het spel tussen harde en zachte materialen goed gespeeld moet worden en heeft keramiek in portefeuille als een goede optie.
De tegelwereld reikt tegenwoordig zowel de opties voor buiten als binnen optimaal aan, maar heeft nog altijd met twee verschillende wegen te maken. De architecten voor buiten en die voor binnen werken vaak separaat. Zelfs op een beurs als de Cersaie wordt dat helder. Na vele pogingen om de BNA architecten te informeren over alle mogelijkheden om gevels of pleinen bijzonder af te werken met veel toegevoegde waarden, ligt alle aandacht nu bij de interieurmogelijkheden. Daarmee is de kans dat de tegelwereld zich als bouwkundig element kan waarmaken een stukje teruggedrongen. Ligt het aan de tegelwereld of aan de architect? Ze kunnen veel voor elkaar betekenen maar hebben elkaar nog altijd niet gevonden. De invulling van het Erasmus Medisch Centrum is slechts een voorbeeld. ■
U bevindt zich hier:
HOME Een greep uit onze artikelen Artikelen uit 2018 Artikelen uit 2018 - nr. 5 Keramiek nog geen bouwkundig element