PROJECT
MAATWERKTEGELS PUZZELT EN BAKT
Driehonderd tableaus als ode aan Sphinx
Voor het realiseren van de fotogalerij bij het Sphinxgebouw kwam de initiatiefnemer al direct uit bij MaatWerkTegels in Utrecht. Eigenaar Solke Pasveer is gespecialiseerd in tegeltableaus voor gevels en tunnels. Alle soorten afbeeldingen weet hij op transfers over te brengen die na inbakken bij 800 graden het decor van de tegel vormen.
MATTHIJS PRONKER
Veel architecten kloppen bij hem aan, want zijn kunde gaat veel verder dan de inkjettechniek waar grotere tegelproducenten hoog mee scoren. Solke Pasveer stond ook garant voor de tegels in de Damrak Passage in Amsterdam en voor diverse imposante tableaus, onder meer in het Hilton Hotel bij Schiphol en bij verschillende afwerkingen van tunnels of gevels.
Assistenten
Samen met zijn speciaal opgeleide assistenten weet Solke Pasveer een bijzondere kwaliteit te bereiken. Michael, Birke, Terence en Tim zijn er de hele dag mee bezig en Yvon Pasveer verleent alle handen spandiensten om de zaak draaiende te houden. Omdat het Sphinx-project in een korte tijd gerealiseerd moest worden, werden bij Maatwerk de taken opgedeeld om andere lopende projecten niet in gevaar te laten komen.
Serie Colors
De basis begint met de unitegels van Mosa’s serie Colors. Die zijn niet zomaar willekeurig uit het schap gehaald, want de kleurstellingen luisteren zeer nauw bij de ondergrond van de verschillende decoraties. De oven waarin de transfers verdwijnen, is twee jaar geleden aangeschaft en werkt als een kluis. Het bakprocedé vergt veel kennis, zo blijkt in het atelier bij Utrecht.
Solke toont een net gerealiseerde afbeelding van een vaas. Het ziet er prachtig tastbaar uit.
Dit is dus niet goed
, zegt hij, de kleur klopt niet met de werkelijkheid, dus dat gaat over.
Ingewikkelde puzzel
Projectleider en vormgever Bart van den Boom zal er niet blij mee zijn, want het houdt de voortgang weer een dag op. De puzzel is al ingewikkeld genoeg. Niet alleen chronologisch moet het logisch blijven, maar ook de afwisseling van beeltenissen hoort vloeiend over te komen. Daar is door het team, dat vanuit het archief keuzes maakte, al goed rekening mee gehouden, maar toch moet er in de praktijk soms iets worden bijgestuurd. Of zoals Solke nuchter stelt: Dit tableau moet decennia meegaan en dat vraagt om perfectie vanuit het heden.
Categoriseren
Het hele project startte begin 2017. Bart van den Boom die de selectie maakte, kreeg 70 cd-roms in handen zonder enige volgorde. Dus alleen al het categoriseren vergde enkele maanden. Daarbij moest vrijwel ieder oude ontwerptekening, transfer of foto door Ivo Straetmans van Studio Noto flink geretoucheerd en losgesneden worden, want de oude archiefbeelden waren vergeeld, beschadigd of vies. Solke zat er direct met zijn neus op toen de eerste foto’s zijn kant opkwamen. De kwaliteit van het beeld is uitzonderlijk goed. Nog voordat we aan de realisatie begonnen, drong het tot me door wat een bijzondere bundel beeld we hebben. Ik weet nog als gisteren dat ik in die oude fabriek ben geweest. Die mengeling van ondernemerskracht en vergane glorie, die proef je nu in de tableaus.
Wonder
Het blijft een wonder dat er zoveel bewaard bleef tot vandaag aan toe. Bij Mosa schijnt door een brand in het verleden heel veel verloren te zijn gegaan. De uiteindelijke keuze voor 300 tableaus met logo’s en andere kleine wetenswaardigheden, alsmede de bijbehorende uitleggende teksten was al een mooi punt. Maar toen begon het pas voor Solke en de zijnen.
Digitaal
In Maastricht hebben Bart van den Boom en Ivo Straetmans heel hard gewerkt om de tentoonstelling te ontwerpen en voor te bereiden.. Het uitzoeken en categoriseren van al het beeldmateriaal bleek een monnikenwerk.
De honderden uitgezochte afbeeldingen, teksten, achtergrondpatronen en gekleurde Mosategels werden vormgeven en digitaal opgemaakt voor een wand van 120 meter lang en 5,5 meter hoog. Het maken van een totaalontwerp voor deze lengte, waarbij zowel overzicht op het geheel gehouden moet worden als zicht op de vele details is niet eenvoudig als het ontwerp op een beeldscherm van een computer gemaakt moet worden. Het vraagt veel inbeeldingsvermogen.
Excellijst
De losse bestanden werden per hoofdstuk vervolgens naar MaatWerkTegels gezonden. Direct na binnenkomst maakte Solke een Excellijst waarin de afmetingen en de codering van de tableaus zijn aangegeven. Deze lijst is onmisbaar om overzicht te houden op de voortgang en het aantal geleverde tegels, maar ook in verband met de facturatie. De bedenker legt de praktische werkwijze verder uit: Van elk nieuw aangeleverd bestand passen we de tinten aan naar keramische kleuren in Photoshop; we bakken diezelfde dag een kleurproef in op een tegel. Na goedkeuring van de kleurproef wordt het fotobestand opgedeeld in 15x15 cm tegels en voorzien van een locatiecode.
Nummervolgorde
De tegels worden als bij een borduurwerk genummerd voor de tegelzetter en ook op nummervolgorde ingepakt. Dus H3-A5 rij 2 - 6 staat voor Hoofdstuk 3, Afbeelding 5, tegelrij 2, tegelnummer 6. Solke informeert daarbij hoe de zetter het aangeleverd wil krijgen. Werkt hij van boven naar onder of zijn de dilataties het uitgangspunt? Die mogen nooit dwars door het tableau lopen natuurlijk. Al dat soort zaken bepaalt onze nummering want anders komen ze er op het werk niet meer uit.
Transferpapier
De bestanden worden full colour geprint op transferpapier met een printer met keramische toners. Aansluitend gaan ze naar de zeefdrukker die de tijdelijke drager aanbrengt, de covercoat. Na een nacht drogen worden de transfers gesneden en korte tijd in water gelegd en daarna op de tegels aangebracht. Dit is een heel secuur handwerk, omdat de tegels goed op elkaar moeten aansluiten met uitsparing van de tegelvoeg. De tegels worden daarna voorzichtig in tegelcassettes geladen en een nacht gestookt naar 800 graden.
Paniek
De volgende dag worden de gebakken tegels samengevoegd tot een tegeltableau op de schuine presentatiewand. Er wordt een foto gemaakt en verzonden naar Maastricht ter goedkeuring. Bij een van de gebakken tableaus was er grote paniek: het ging om afbeeldingen van drukdecorstransfers, met rijstpapier vervaardigd. Het tableau kwam uit de oven alsof het totaal beschadigd was. Solke kan er nu om lachen. Dat hoorde zo. Vanwege het rijstpapier ontstaan rommelige randen, maar dat wist degene die het tableau op de wand zette niet.
Opeenvolging
De opeenvolging van de 26 hoofdstukken verloopt van hoofdstuk 1 met oude locaties en buitenhuizen naar hoofdstuk 2 met luchtfoto’s en vervolgens naar een grote foto van een lege stoffige fabriekshal met op een hoop weggegooide mallen van toiletpotten in hoofdstuk 24. Bijkomende moeilijkheidsfactor was dat wij om tijd te winnen al zijn gaan produceren, terwijl er in Maastricht nog druk ontworpen werd. Dus de volgorde loopt dwars door elkaar.
Computerprogramma
Voor de verdeling van de foto’s over de tegels (15 x 15 cm) wordt gebruik gemaakt van Photoshop
Maar de jarenlange ervaring met keramiek en tegels vormt nog steeds het echte houvast. Je snapt dat er meer bij komt kijken dan een foto printen op een tegel. Pigmenten, bakprocessen, alles is erop gericht om die ene voorstelling zo te krijgen dat het lijkt of het van de wand af komt als een ornament. En het moet kloppen met de werkelijkheid. Die ene vaas is morgen na een nachtje in de oven vast precies goed!
Het is af
De tijd om vanuit Utrecht telkens te gaan kijken naar hoe het geheel eruit gaat zien, ontbreekt. De beelden die worden opgestuurd van de voortgang daar, stimuleren de specialisten in de Utrechtse werkplaats. Dagelijks plaatst Solke de laatste proeven op de schuine wand om met kennersoog defecten te ontdekken.
Het wordt natuurlijk fantastisch. Zoals bij elke puzzel zullen we niet weten welk laatste stukje het geheel afmaakt. Dan voelen we opluchting, maar ook een beetje weemoed: Het is af! Verder verdiepen in de geschiedenis van de familie Regout hoeft dan ineens niet meer. Raar..., als je er net helemaal in zit.
■
U bevindt zich hier:
HOME Een greep uit onze artikelen Artikelen uit 2017 Berichten uit 2017 - nr. 6 Het verhaal van Sphinx met Mosa Colors Driehonderd tableaus als ode aan Sphinx